Verantwoord antibioticagebruik: de rol van het bedrijfsleven
Dit artikel is tevens gepubliceerd in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde.
De toename in het vóórkomen van (multi-)resistente micro-organismen is een groot probleem waar de afgelopen jaren steeds meer aandacht aan wordt besteed, ook in de gezelschapsdierenpraktijk. Het totale antibioticagebruik bij kleine huisdieren valt weliswaar in het niet bij het gebruik in de veehouderij, echter bij gezelschapsdieren is het contact met de mens veel inniger. Het inzetten van antibiotica bij gezelschapsdieren dient een bewuste keuze te worden en het bedrijfsleven speelt hierin een belangrijke rol.
Groothandel, farmaceut, verzekeraar en laboratorium; enkele positieve voorbeelden hoe bedrijven op dit gebied hun verantwoordelijkheid nemen.
Groothandel
Aesculaap te Boxtel is al meer dan 85 jaar toeleverancier van de dierenartspraktijken. Steeds meer wordt er naast het leveren van de goederenstroom ook meegedacht met de ondernemer over de kwaliteit van de diergezondheidszorg.
Om resistentieontwikkeling tegen te gaan, wordt van de dierenarts gevraagd conform het formularium en de regelgeving te handelen. Aesculaap helpt hierbij door de vereiste keuze mogelijkheid te faciliteren op haar bestel platform. Vertelt dierenarts Jan-Willem Masman, algemeen directeur Aesculaap.
“Bij ieder geregistreerd diergeneesmiddel vinden we op de Registratiebeschikking de farmaceutische groepsaanduiding met een Vet ATC code. Uit de combinatie van de indicatie en de Vet ATC code volgt de juiste keuze van het middel. Dat kunnen één of meer preparaten zijn. Aesculaap doet haar best om het terugdringen van antibioticagebruik voor de praktijk zo gemakkelijk en overzichtelijk mogelijk te maken. Daarom zijn we momenteel bezig om ook de indicatie in ons bestelsysteem in te brengen. Helaas is het formularium voor kleine huisdieren nog niet definitief, maar we zijn er druk mee bezig. Ook denken we graag mee over een alternatieve aanpak van bestrijding van bacteriële infectieziekten, anders dan met antibiotica.”
Farmaceut
Farmaceut AST Farma geeft op haar website een overzicht van alle producten. Hierbij is voor de antibiotica aangegeven of het middel 1e, 2e of 3 e keus is, op basis van het advies van de Gezondheidsraad. Tevens is op de website meer informatie te vinden over de richtlijnen voor antibioticagebruik.
Ook bij de productontwikkeling houdt AST Farma rekening met verantwoord antibioticagebruik. De Smakelijke SmartTabs zijn hier een goed voorbeeld van. De tabletten zijn makkelijk in vieren te delen, waardoor nauwkeurige dosering mogelijk is. Daarnaast worden de smakelijke tabletten goed geaccepteerd door honden en zelfs katten, hetgeen een positief effect heeft op de therapietrouw. Beiden aspecten, nauwkeurige doseringen en betere therapietrouw, dragen bij aan verantwoord antibioticagebruik.
Vaak wordt naar middelen gegrepen die geen eerste keus zijn, omdat deze soms makkelijker in gebruik zijn. Daarom probeert AST Farma het gebruiksgemak van haar 1e en 2e keus middelen te verbeteren” aldus Freek Helsper, Regulatory Affairs Manager bij AST Farma. Uiteindelijk blijft de keuze aan de dierenarts, AST Farma probeert hierin wel actief te adviseren.
Amoxibactin (werkzame stof: amoxicilline) is al als smakelijke SmartTab verkrijgbaar en AST Farma gaat haar gehele antibioticareeks op eenzelfde wijze vernieuwen.
Verzekeraar
Vanaf januari dit jaar is het verplicht bij het voorschrijven van diergeneesmiddelen die werkzame stoffen bevatten behorende tot de groep van derde en vierde generatie cefalosporinen (o.a. Convenia) en fluoroquinolonen (o.a. Baytril) een kiemisolatie en aanvullende gevoeligheidsbepaling uit te voeren. Daarnaast is aanvullende diagnostiek (isolatie van verwekker inclusief gevoeligheidsbepaling), indien primaire (blinde) therapie faalt, onontbeerlijk voor het maken van een juiste antibioticumkeuze.
Er komt de laatste tijd meer aandacht voor antibioticagebruik bij gezelschapsdieren en wij zijn ons hier als dierenzorgverzekeraar van bewust. Aanvullende diagnostiek vormt een belangrijk onderdeel van verantwoord antibioticagebruik. Vaak wordt dit gezien als een kostenpost, maar uiteindelijk kan het geld besparen doordat sneller de juiste behandeling kan worden ingezet. Aldus Cynthia Jensma van Proteq Dier & Zorg Verzekeringen.
Proteq vergoedt vanuit haar basispakket zowel een bacteriële kweek als de door de dierenarts voorgeschreven geregistreerde middelen voor 100%, minus de eigen bijdrage. “We hebben op dit gebied als zorgverzekeraar nog geen actief adviserende rol, wellicht zou dit in de toekomst een onderwerp kunnen zijn voor een gezamenlijke overleg tussen de sector en huisdier verzekeraars.”
Laboratorium
Naast verrichten van microbiologische diagnostiek, het geven van onderwijs en doen van onderzoek heeft het VMDC tevens een adviserende rol, onder andere als lid van verschillende richtlijncommissies van de KNMvD.
Wij adviseren en handelen volgens de richtlijnen en wettelijke regels waarbij ook rekening wordt gehouden met de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen.” Zegt Jaap Wagenaar, hoogleraar Klinische Infectiologie, van het VMDC. Antibiotica zijn niet altijd geïndiceerd; in sommige gevallen is het wellicht beter eerst te kijken wat de resultaten zijn van lokale behandeling, bijvoorbeeld met een mild desinfectans. Het VMDC adviseert tevens op het gebied van infectiepreventie, om het ontstaan en de verspreiding van multiresistente bacteriën tegen te gaan.
De lijst van antibiotica waarvoor de gevoeligheid wordt gerapporteerd is samengesteld op grond van diverse afwegingen, in overleg met verschillende klinisch specialisten. Per monster worden alleen voor die indicatie geschikte en beschikbare (groepen van) antibiotica getest. “Bepaalde middelen testen wij, uit ethische overwegingen, helemaal niet. Last resort middelen voor humaan gebruik, zoals carbapenems, moeten voorbehouden blijven aan gebruik bij de mens.’’
De gegevens van antibioticum gevoeligheidsbepalingen van verschillende bacteriën worden tevens gebruikt om de ontwikkelingen in Nederland te monitoren, en trends in een vroeg stadium te signaleren. Deze gegevens worden geïnterpreteerd en gerapporteerd aan het Ministerie van Economische Zaken in het kader van het project Surveillance Zoönosen Gezelschapsdieren.
Bij gezelschapsdieren draait het zoals gezegd niet zozeer om de hoeveelheid antibiotica die wordt gebruikt, maar is vooral de keuze van het antibioticum belangrijk. Er is veel aan het veranderen op het gebied van antibioticumgebruik bij gezelschapsdieren en het is goed om te zien dat het bedrijfsleven initiatieven neemt om verantwoord antibioticagebruik verder te stimuleren.
